Solid Edge Inspector: kontrola wymiarów i oznaczeń kształtu/położenia w 2D/3D

Przedstawiamy zestaw narzędzi służący do tzw. kontroli (inspekcji) zmian wymiarów i oznaczeń tolerancji kształtu i położenia w dokumentacji 2D / 3D PMI.

Mowa o rozwiązaniu Solid Edge Inspector. Zadebiutował on w Solid Edge 2023, natomiast od generacji 2024 prezentuje już na tyle rozbudowany poziom, że warto go przedstawić w odrębnym artykule.

Główne obszary zastosowań

Zadania, które wypełnia Solid Edge Inspector to przede wszystkim:

a) zbieranie informacji nt. lokalizacji i charakteru wymiarów (nominalnych i tolerowanych), a także oznaczeń tolerancji kształtu oraz położenia, na rysunkach 2D – rys. 1,

Rys. 1

b) monitorowanie zmian ww. wymiarów i oznaczeń 2D (wartości i/lub lokalizacji), a także faktu ich ew. usunięcia / dodania nowych – rys. 2,

Rys. 2

c) powyższe także dla dokumentacji 3D PMI (ang. Product Manufacturing Information, co w uproszczeniu oznacza model 3D wyrobu, w którym wprowadzono niezbędne wymiary i oznaczenia technologiczne, niezbędne dla jego wytworzenia – rys. 3.

Rys. 3

W dalszej części opracowania omówimy korzyści wynikające ze stosowania Solid Edge Inspectora  w wybranych obszarach pracy z dokumentacją 2D / 3D PMI, przy rosnącym stopniu złożoności obiektów poddawanych kontroli.

Inspekcja stanu początkowego

W pierwszej kolejności przyjrzyjmy się nieskomplikowanej dokumentacji 2D, zawierającej aż i tylko wymiary o wartościach nominalnych (bez tolerancji), np. szerokość płyty 50 (jednostka mm).

Fakt, że wymiary nie posiadają tu dodatkowo sprecyzowanych tolerancji może oznaczać, iż należy je wykonać:

  • w „tolerancji warsztatowej”, przyjętej przez technologa (zakład produkcyjny) lub
  • w mało dokładnych (zgrubnych) klasach dokładności wykonania, np. IT14 lub
  • wg normy definiującej tzw. tolerancje ogólne wymiarów liniowych oraz kątowych, np. DIN ISO 2768-1 (tj. średnia klasa tolerancji) – rys. 4.Z powyższego wyboru wynikają konkretne wartości dopuszczalnych odchyłek granicznych dla wymiarów nominalnych.
    W tej części opracowania zostanie wybrana norma ISO 2768-1 m (rys. 5), w kolejnych przykładach skorzystamy także z wartości tolerancji dla IT 14.
Rys. 4

Przeprowadzając inspekcję stanu początkowego, odpowiednie oznaczenia można wprowadzać manualnie, ale zastosujemy tu sposób zautomatyzowany (całościowy). Tworząc w dokumencie ‘siatkę’ 2D, system lokalizuje każdy z wymiarów w odpowiednim polu tej siatki (np. A7 lub D5) i nadaje mu własny numer (rys. 6, warto porównać z rys. 4). Kolejność ww. numeracji wynika m.in. z lokalizacji wymiarowanego widoku rysunkowego względem przyjętego narożnika siatki.

Rys. 6

W ślad za tym idzie utworzenie zestawienia tabelarycznego dla tak zewidencjonowanych obiektów (rys. 7), które zawiera m.in.

  • nr wymiaru (tzw. CN – ang. Characteristic Description/ Number),
  • charakter wymiaru (długości / kąta),
  • istotność („ZWYKŁY”, „WAŻNY” lub „KRYTYCZNY”, tj. szczególnie ważny),
  • wartość nominalna,
  • górna i dolna odchyłka wymiaru, określona tu wg wybranego standardu (jw.),
  • wynikające z powyższego wartości graniczne wymiaru (górny i dolny),
  • jednostka miary,
  • status obiektu (w chwili początkowej – „NOWY”; podczas modyfikowania dokumentacji pojawi się status „ZMIENIONY”, „USUNIĘTY” lub „Bez Zmian”),
  • nazwa arkusza …
  • lokalizacja wymiaru w polu przyjętej siatki 2D.

Z poziomu tej tabeli można decydować m.in. o poziomie istotności danego obiektu, tj. zmieniać go z początkowego „ZWYKŁY”, na „WAŻNY” lub „KRYTYCZNY” (ang. odpowiednio „MINOR”, „MAJOR”, „CRITICAL”) – rys. 7.

Rys. 7

Po dokonaniu powyższych zmian dokumentacja 2D jest aktualizowana. Przykładowo, wymiary o tak zmienionych poziomach istotności zostają wizualnie wyróżnione kontrastującymi kolorami (ww. rys. 6 w porównaniu z rys. 4).

Istnieje kilka sposobów wyeksportowania tak zestawionych informacji. Jednym
z nich jest eksport ww. tabeli do arkusza kalkulacyjnego EXCEL (rys. 8), gdzie po nadaniu prostego formatowania można uzyskać czytelne zestawienie o dużej intuicyjności wizualnej. Warto porównać rys. 8 z rys. 7.

Rys. 8

Zmiana geometrii 3D – aktualizacja wymiarów w dokumencie 2D

Jednym z kluczowych zadań Solid Edge Inspectora w procesie rozwoju modelu 3D i aktualizowania jego dokumentacji 2D jest każdorazowe wskazywanie:

  • obiektów, które obiekty uległy zmianie,
  • jaki był charakter tej zmiany,
  • obiektów, które nie uległy zmianie.

Załóżmy, że modyfikacja modelu 3D polegała na zmianie położenia dwóch otworów (wg osi X) o identycznej średnicy, co z punktu widzenia dokumentacji wykonawczej 2D oznacza, iż doszło do:

W przypadku wymiarów rejestrowane są m.in. ich następujące modyfikacje:

  • zmiana wartości nominalnej,
  • zmiana tolerancji,
  • zmiana lokalizacji,
  • USUNIĘCIE,
  • DODANIE NOWEGO.

System rejestruje także analogiczne zmiany dla oznaczeń tolerancji kształtu
i położenia, co będzie przedstawione w dalszej części artykułu.

Załóżmy, że modyfikacja modelu 3D polegała tu na ZMIANIE położenia dwóch otworów (wg osi X) o identycznej średnicy, co z punktu widzenia omawianej dokumentacji wykonawczej 2D oznacza, iż doszło do takich zdarzeń, jak (rys. 9):

  • zmiana wartości nominalnej dwóch wymiarów (21 zmieniony na 60 mm, a 50 na 14 mm – wg osi X),
  • zmiana położenia jednego wymiaru (skutkiem ww. zmian, wymiar średnicy ⌀12 mm otworu ‘z lewej strony’ został wyraźnie przesunięty w prawą stronę).

Co więcej, w dokumentacji tej:

  • dodano wymiar (brakujący 19 mm, tj. położenie otworów wg osi Y), rys. 9.
  • usunięto wymiar (nadmiarowy 12 mm, tj. zdublowany wymiar grubości płyty), widoczny w kwadracie C1 na rys. 6.

Warto spojrzeć na rys. 9 („po zmianie”) i porównać go z rys. 6 („przed zmianą”).

Rys. 9

Po wprowadzeniu ww. zmian proces inspekcji został przeprowadzony ponownie (dla stanu ‘po zmianie’, in. dla kolejnej rewizji).

Solid Edge Inspector ewidencjonuje wszystkie powyższe zmiany, co można zauważyć w opisywanej już tabeli, której wyeksportowaną i odpowiednio sformatowaną zawartość (+ uwagi użytkownika) przedstawiono na rys. 10.

Tu szczególną uwagę zwracają informacje dotyczące statusu wymiarów, tj.:

  • ZMIENIONY,
  • NOWY,
  • USUNIĘTY,
  • Bez zmian.
Rys. 10

Tak uzyskane zestawienie tabelaryczne okazuje się być wyjątkowo przydatnym źródłem informacji, uzupełniając efekty klasycznego porównywania rysunków 2D (przed zmianą / po zmianie) – jak na rys. 11.

Rys. 11

Praca z wymiarami z tolerancją jednostek

Rozbudowując wybrane wymiary nominalne o tzw. tolerancję jednostek możemy uzyskać wymiary o rożnych kombinacjach odchyłek zerowych, dodatnich i ujemnych, np.

122 +3/-2,

50 0/-1,

21 -1/-2

19 +1/+0,5.

Przejdźmy od razu do zmodyfikowania tej dokumentacji i przedstawmy efekt jej inspekcji już dla wersji ‘po zmianie’, czyli takiej, gdzie (rys. 12):

  • zmieniono wartości odchyłek wymiaru (50 0/-1 na 50 +2/+1),
  • usunięto wymiar średnicy (⌀12 otworu z widoku ‘z góry’),
  • dodano wymiar średnicy (ściśle – „przeniesiono” ww. średnicę ‘na przekrój’, widoczny m.in. na rys. 6).

Poza tym:

  • zmieniono wartość nominalną jednego z wymiarów (21 na 23 mm).
Rys. 12

Całość i tych zmian zostanie zewidencjonowana we właściwej tabeli (rys. 13).

Rys. 13

Praca z wymiarami typu ‘klasa’

Wprowadźmy do dokumentacji także wymiary typu klasa (tj. wymiar nominalny wraz z symbolem rodzaju tolerancji i klasą dokładności wykonania), np.

50 h6,

⌀12 H7,

122 n6,

12 f7.

Prowadząc zmiany analogicznie jw., rozszerzymy je o taką jak (rys. 14):

  • zmiana klasy dokładności wykonania (50 h6 na 50 h7).
Rys. 14

Zaktualizowane tabele inspekcji dla tego przypadku przedstawiono na rys. 15 i 16.

Rys. 15
Rys. 16

Tolerancje kształtu i położenia

Naturalnie uwzględnimy w omawianym projekcie także tolerancje kształtu oraz położenia, przykładowo (rys. 17)

  • kształtu: prostoliniowość, okrągłość i płaskość,
Rys. 17
  • położenia: równoległość, prostopadłość i pozycja.

Do zmian analogicznych jw., dodajmy także następujące modyfikacje (rys. 18):

  • zmieniono zakres tolerancji, np. dla płaskości z 0,02 na 0,01,
  • usunięto tolerancję np. równoległości wybranego lica do bazy A,
  • dodano tolerancję np. prostopadłości lica do bazy B, wartość bez zmian.
Rys. 18

Także i tutaj tabele inspekcji zostaną odpowiednio wypełnione i zaktualizowane. Pamiętajmy, że mogą one być formatowane wg uznania użytkownika (rys. 19).

Rys. 19

Czy tylko 2D ? Co z modelami 3D ?

Przedstawione tu zadania inspekcji (kontroli) zmieniającej się dokumentacji można realizować zarówno dla klasycznej dokumentacji 2D (powyżej), jak i dla modeli 3D z wymiarami i oznaczeniami tolerancji kształtu i położenia w standardzie PMI (rys. 20). Dotyczy to również modeli 3D elementów z blach (rys. 21).

Rys. 20
Rys. 21

Personalizacja środowiska pracy Solid Edge Inspector

Omawiane rozwiązanie może być łatwo dostosowane do wymagań Użytkownika.

Pamiętając, że w GM System posiadamy spore doświadczenie w tworzeniu polskiej wersji Solid Edge, pragniemy przedstawić kilka obszarów, gdzie dokonaliśmy przykładowej personalizacji (‘customizacji’) środowiska pracy Inspectora:

a) dodawanie i edycja własnych standardów inżynierskich, np. norm opisujących tolerancje ogólne (rys. 22),

Rys. 22

b) lokalizowany interface użytkownika in. dla tabel z inspekcji (rys. 23),

Rys. 23

 c) lokalizowany szablon raportów EXCEL oraz ich formatowanie (rys. 24).

Rys. 24

c.d.n.

Tolerancje, a co z pasowaniami?

Dla opisywanych prac konstrukcyjnych, poza Solid Edge Inspector, firma
GM SYSTEM oferuje także

„Kalkulator tolerancji i pasowań Excel + CAD 2D/3D

Jest to nasze autorskie narzędzie wspierające inżynierów podczas projektowania współpracujących ze sobą części maszyn (dla określonego charakteru ich połączenia i z wymaganą dokładnością).

„Kalkulator” służy do szybkiego i czytelnego przeanalizowania warunków współpracy w połączeniach wałków i otworów wykonanych z określonym położeniem pól tolerancji (względem wymiaru nominalnego) w wybranych klasach dokładności.

Narzędzie podaje wartości obliczonych luzów / wcisków i na ich podstawie orzeka rodzaj pasowania tych obiektów (luźne, ciasne, mieszane).

Głównym elementem „kalkulatora” jest arkusz XLSX (rys. 25, 26, 27).

Rys. 25
Rys. 26
Rys. 27

Efekty dokonanych obliczeń są przedstawiane także w CAD Solid Edge, zarówno w 2D, jak i w 3D (rys. 28).

Rys. 28

Więcej informacji na temat ‘kalkulatora’ można uzyskać w CENTRUM WSPARCIA firmy GM SYSTEM, klikając w ten link.

Podsumowanie

Stosowanie INSPECTORa ma na celu osiągnięcie następujących korzyści:

  • czytelne zwrócenie uwagi na ważne cechy geometryczne wyrobu,
  • zebranie danych o kluczowym znaczeniu dla wytwarzania i eksploatacji produktu (wymiary tolerowane, oznaczenia tolerancji kształtu i położenia),
  • stosowanie standaryzacji prowadzącej m.in. do ujednolicenia oraz uproszczenia technologii produkcji (np. dla wymiarów bez tolerancji),
  • automatyzacja ww. zadań, tj. zmniejszenie ryzyka ludzkiego błędu
    podczas ich realizacji (niedopatrzenie, błędne tolerancje, etc.),
  • ’monitorowanie’ dokumentacji z rejestracją dokonywanych zmian,
  • zmniejszenie strat materiałowych, narzędziowych i czasu,
  • zapewnienie wyraźnych zysków przez eliminację strat i opóźnień.

Opracował:
dr inż. Adam Budzyński

Jako GM System aktywnie prezentujemy nowości pojawiające się w środowisku Solid Edge. W ostatnim czasie zorganizowaliśmy tematyczny webinar, podczas którego dr inż. Adam Budzyński, lider zespołu CAD w GM System, szczegółowo przedstawił najważniejsze funkcje Solid Edge Inspector, bazując na konkretnych przykładach. Zapis webinaru można odebrać na stronie www.seinspector.gmsystem.pl

Nasi inżynierowie są do Państwa dyspozycji. Tych z Państwa, którzy są zainteresowani wdrożeniem w swoich organizacjach Solid Edge Inspector, zapraszamy do kontaktu. Chętnie porozmawiamy, podpowiemy, przedstawimy zalety poszczególnych rozwiązań, a w razie potrzeby wesprzemy w doborze produktu najlepiej odpowiadającego Państwa potrzebom.

 

Skontaktuj się z nami

Udostępnij: